Jak chronić dane w sieci? 6 kroków do cyberbezpieczeństwa

Na co dzień pewnie wielokrotnie logujesz się do kont w social mediach, płacisz mobilnie, wymieniasz maile czy załatwiasz urzędowe sprawy przez profil zaufany. Ale czy Twoje „cyfrowe życie” i dane, którymi operujesz, są bezpieczne? Cyberbezpieczeństwo to temat, który dotyczy każdego użytkownika. Zwłaszcza wtedy, gdy coraz więcej danych osobowych krąży po sieci. Na szczęście, żeby zadbać o podstawowy poziom ochrony, nie musisz mieć dyplomu z IT ani inwestować w drogie oprogramowanie. Wystarczy świadomość, odrobina uważności — i dobry plan.

Przygotowaliśmy checklistę, która pomoże Ci wykonać własny audyt bezpieczeństwa w sieci. To dobry moment, żeby spojrzeć na swoje cyfrowe nawyki nieco uważniej i sprawdzić, czy nie zostawiasz przypadkiem otwartych drzwi niepożądanym osobom.

Zacznij od haseł — czy na pewno są Twoją mocną stroną?

Hasła to wciąż najczęstszy punkt wejścia dla cyberprzestępców. I niestety, bardzo często ten najsłabszy. W końcu proste ciągi znaków łatwo wymyślić i zapamiętać, a wpisanie ich w pole logowania jest szybkie i wygodne. Oto pierwsza piątka najpopularniejszych haseł w sieci według raportu NordPass z 2022 roku:

1. 123456
2. 123456789
3. 12345678
4. password
5. qwerty123

Do ich złamania wystarczy cyberprzestępcom mniej niż sekunda. Oprócz tego, jeśli jedno i to samo hasło używasz do skrzynki mailowej, sklepu internetowego i serwisu streamingowego — pojawia się problem. Wystarczy, że dane wyciekną z jednego z tych miejsc, a ktoś niepowołany może spróbować ich użyć wszędzie.

Koniecznie sprawdź, czy Twoje hasła:

• są unikalne,

• mają minimum 12 znaków,

• zawierają litery (duże i małe), cyfry oraz symbole,

• nie bazują na oczywistych danych o Tobie, prostych ciągach znaków i liczb.

To nie wszystko. Jeśli wciąż trzymasz swoje hasła w notatniku na telefonie albo — co gorsza — na kartce przyklejonej do monitora, warto zrobić z tym porządek. Z pomocą przychodzą menedżery haseł — bezpieczne aplikacje, które generują silne hasła i przechowują je w zaszyfrowanej formie. Tobie zostaje tylko jedno: zapamiętać główne hasło do menedżera lub wykorzystać biometrię.

Dodaj drugą warstwę ochrony — czas na 2FA lub MFA

Hasło to pierwszy krok. Jeśli ktoś je pozna — czy to przez phishing, wyciek danych, czy zbyt łatwe do odgadnięcia kombinacje — lepiej, żeby nie mógł od razu otrzymać dostępu do Twoich kont. Właśnie po to powstało uwierzytelnianie dwuskładnikowe (2FA) i wieloskładnikowe (MFA). Na czym polega? Po wpisaniu loginu i hasła system poprosi Cię o dodatkowe potwierdzenie tożsamości. Najczęściej będzie to jednorazowy kod z aplikacji (np. Google Authenticator, Microsoft Authenticator), potwierdzenie na telefonie albo biometria — czyli np. odcisk palca lub Face ID. Warto sprawdzić, które z Twoich kont oferują taką opcję i nie zwlekać z jej aktywowaniem.

Na początek przyjrzyj się:

• skrzynce mailowej,

• kontu bankowemu,

• aplikacji mObywatel,

• mediom społecznościowym,

• aplikacjom, z których korzystasz do pracy (zwłaszcza jeśli przechowujesz tam dane klientów lub dokumenty firmowe).

Jeśli masz wybór, lepiej unikać kodów SMS. Mogą zostać przechwycone przez cyberprzestępców, np. poprzez atak SIM-swap (przechwycenie karty SIM w celu uzyskania dostępu właśnie do wiadomości SMS czy połączeń). Aplikacje do generowania kodów lub fizyczne klucze bezpieczeństwa to znacznie pewniejsze rozwiązania. Dodanie drugiego etapu uwierzytelniania powinno zająć dosłownie kilka minut — a może uratować Cię przed kosztownym włamaniem!

Zaktualizuj oprogramowanie — stare wersje to zaproszenie dla hakerów

Brzmi jak banał, ale wiele osób ignoruje ten krok. Tymczasem aktualizacje nie służą tylko temu, żeby zmienić wygląd interfejsu czy dodać nowe funkcje. Często zawierają tzw. łatki bezpieczeństwa — poprawki, które zamykają luki w zabezpieczeniach wykryte przez producentów lub zgłoszone przez użytkowników.

Warto więc raz na jakiś czas zatrzymać się na chwilę i sprawdzić:

• czy Twój komputer i telefon mają włączoną automatyczną aktualizację,

• czy regularnie aktualizujesz przeglądarki internetowe,

• czy aplikacje, z których korzystasz na co dzień, nie proszą Cię od tygodni o zainstalowanie nowszej wersji.

To zaledwie kilka kliknięć, które mogą zamknąć drzwi, przez które ktoś próbowałby się dostać do Twoich danych.

Sprawdź, czy dane już nie wyciekły

Nawet jeśli hasła są silne i nie klikasz w podejrzane linki, dobrze jest upewnić się, czy Twoje dane nie krążą już przypadkiem po zakamarkach internetu. Pamiętaj, że czasem wystarczy, że któryś z serwisów, z których korzystasz, padnie ofiarą ataku. Jak to sprawdzić?

Wejdź na stronę haveibeenpwned.com, wpisz swój adres e-mail i zobacz, czy pojawił się w którymś z wycieków danych. Jeśli tak — natychmiast zmień hasło w danym serwisie (a najlepiej wszędzie tam, gdzie było ono używane). 

Nie bagatelizuj takich informacji! Raz przejęte dane mogą zostać wykorzystane do dalszych ataków — np. prób logowania do innych kont, podszywania się pod Ciebie czy rozsyłania spamu z Twojego adresu.

Zachowaj czujność — phishing wciąż działa

Nie trzeba włamywać się do systemu, jeśli użytkownik sam poda dane logowania. Właśnie na tym polega phishing — jedna z najstarszych i wciąż najskuteczniejszych metod cyberoszustw. Fałszywy mail od banku, SMS z informacją o niedopłacie za przesyłkę, podejrzany link na czacie w mediach społecznościowych… Brzmi znajomo?

Tego typu wiadomości są dziś coraz bardziej przekonujące — z poprawną polszczyzną, brandingiem znanych marek, a czasem nawet z imitacją adresu nadawcy. Dlatego warto wyrobić sobie kilka nawyków, które realnie zwiększają bezpieczeństwo:

• Zawsze sprawdzaj dokładnie adres e-mail nadawcy i linki, zanim klikniesz.

• Nie podawaj danych logowania, kodów ani numerów kart poza oficjalnymi kanałami takimi jak zautoryzowana aplikacja.

• Nie otwieraj załączników z nieznanych źródeł, nawet jeśli temat wiadomości wydaje się sensowny.

• Jeśli jakaś wiadomość wzbudza Twoją nieufność — skontaktuj się bezpośrednio z nadawcą. W przypadku firm wybierz oficjalną infolinię lub aplikację. A kiedy dostaniesz podejrzany komunikat od znajomego, po prostu do niego zadzwoń.

Pamiętaj: bank, urząd czy dostawca usług cyfrowych nigdy nie prosi o dane logowania w wiadomości e-mail. A jeśli coś wygląda zbyt podejrzanie, by było prawdziwe… Prawdopodobnie intuicja Cię nie zawodzi i lepiej to sprawdzić.

Zabezpiecz swoje urządzenia — to one są Twoim centrum dowodzenia

Cyberbezpieczeństwo zaczyna się od ludzi, ale rozgrywa się na urządzeniach. Twój telefon, laptop czy tablet to miejsca, w których przechowujesz dostęp do kont, aplikacji, zdjęć, dokumentów i wiadomości. Powinny być równie dobrze chronione jak dane w nich zawarte. Od czego zacząć?

1. Zablokuj ekran — ustaw silne hasło, PIN, odcisk palca albo rozpoznawanie twarzy. To podstawowa warstwa ochrony w przypadku kradzieży lub zgubienia sprzętu.
2. Włącz szyfrowanie urządzenia — wiele telefonów i komputerów oferuje szyfrowanie domyślnie, ale warto upewnić się, że jest aktywne. Dzięki temu nawet jeśli ktoś fizycznie przejmie Twoje urządzenie, nie odczyta przechowywanych na nim danych bez hasła.
3. Zastanów się nad używaniem VPN — zwłaszcza jeśli korzystasz z publicznych sieci Wi-Fi (np. w kawiarniach, na dworcach czy lotniskach). VPN szyfruje Twój ruch w sieci, co znacząco utrudnia przechwycenie informacji osobom postronnym.

Krótko mówiąc: zadbaj o to, żeby Twoje urządzenia były raczej zamkniętą fortecą, niż otwartym oknem, przez które można zajrzeć.

Bezpieczniej w sieci? Wystarczą dobre nawyki!

Ryzyka w sieci nie da się wyeliminować całkowicie, ale z pewnością możesz je realnie ograniczyć — wystarczy rzetelne sprawdzenie zabezpieczeń i odrobina konsekwencji. Nie chodzi o to, by żyć w strachu przed kolejnym atakiem phishingowym czy przejęciem konta. Większość zagrożeń można skutecznie zneutralizować właśnie dzięki prostym środkom ostrożności. Takim, które z czasem staną się częścią Twojej codziennej higieny cyfrowej. Świadomy użytkownik to użytkownik bezpieczniejszy. A kiedy wiesz, jak chronić swoje dane, chronisz przy okazji innych — bliskich, współpracowników, klientów, z którymi wymieniasz wiadomości czy dzielisz konta.

Jak chronić dane w sieci? Zacznij od jednej rzeczy z naszej listy — najlepiej od razu.

Dzięki paru krokom w krótkim czasie zbudujesz system ochrony, który działa w tle i który przy regularnej kontroli będzie wspierać Cię w codziennym cyfrowym życiu!